علت و درمان نفخ شکم (باد شکم)

علت و درمان نفخ شکم (باد شکم) گرداوری شد

 

نفخ شکم یکی از شکایات شایع در جامعه است که به احساس ورم و پری شکم به‌علت افزایش میزان گاز در روده کوچک یا کندی انقباضات عضلانی و حرکات مجاری گوارش اطلاق می‌شود.

حالت نفخ اغلب خود را به شکل اتساع شکم، درد شکمی، صدای غرغر شکم، باد گلو، بوی بد دهان، سیری زودرس، تهوع و افزایش دفع گاز از مخرج نشان می‌دهد. دفع گاز از مخرج درصورتی‌که به بیشتر از 25مرتبه در روز برسد غیرطبیعی است.

به‌طور کلی یک روده نرمال روزانه 7 تا 10 لیتر گاز تولید می‌کند و بیشتر گازهای تولید شده در داخل خون جذب می‌شود و فقط 600‌میلی‌لیتر از گازها بیرون رانده می‌شود که عمده‌ترین گاز تولید شده نیتروژن است که حدود 90درصد گازهای دفعی را تشکیل می‌دهد. اغلب علل ایجاد نفخ شامل موارد ذیل است:

تجمع مایعات و گاز روده، هضم نامنظم، تخمیر باقی مانده غذا در روده، پرخوری، حساسیت غذایی، مصرف غذاهای چرب به‌علت تاخیر در تخلیه معده، سندرم روده تحریک‌پذیر، عدم‌تحمل مواد غذایی مانند عدم‌تحمل لاکتوز (قند شیر) و فروکتوز (قند میوه‌ها)، بلع هوا ، انسداد یا عفونت دستگاه گوارش، خالی شدن سریع معده، مصرف مواد غذایی تولید‌کننده گاز (حبوبات، سبزیجات و میوه‌های خام )، یبوست، اضطراب، مصرف برخی آنتی بیوتیک‌ها و مسهل‌ها، آلودگی به انگل‌های روده‌ای مانند کرم آسکاریس، عفونت‌های قارچی که باعث اسهال و نفخ می‌شود مانند کاندیدا آلبیکانز.

 

مشکلات و بیماری‌های مرتبط با نفخ

نفخ در اغلب موارد مشکلی ساده است اما در موارد محدودی می‌تواند علامتی از یک بیماری باشد. نفخ گاهی اوقات در اثر شکل‌گیری یک تومور، ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری سلیاک، سیروز کبدی، انسداد روده یا سایر بیماری‌های مهمی که اعضای گوارشی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، بروز می‌کند. همچنین نفخ می‌تواند نشانه برخی بیماری‌ها مانند آپاندیسیت، سنگ کیسه صفرا و یا سرطان معده باشد. گروهی از اختلالات حرکتی دستگاه گوارش که از بیماری‌های غیرگوارشی و گوارشی منشأ می‌گیرند، نیز باعث ایجاد نفخ می‌شوند به‌عنوان مثال دیابت، بیماری‌های تیروئیدی و بیماری‌های التهابی روده می‌توانند ایجاد نفخ کنند. عفونت‌های روده‌ای از دیگر عوامل ایجاد نفخ هستند.

رشد بیش از حد باکتری‌ها در داخل روده و برخی بیماری‌های انگلی و همچنین وجود میکروب هلیکوباکترپایلوری که خود عاملی برای زخم معده است، می‌تواند باعث ایجاد نفخ شود. بلع هوا، اختلال در هضم غذاها، عدم‌تحمل قند لاکتوز و یبوست نیز ایجاد نفخ می‌کنند. در یبوست اختلال در حرکات روده و کند بودن آن باعث تجمع گاز شده و اختلال در دفع گاز باعث ایجاد درد و ناراحتی و نفخ در روده می‌شود. در برخی موارد ممکن است، میزان گازی که در افراد طبیعی ایجاد مشکل نمی‌کند در برخی دیگر ایجاد ناراحتی کند. بنابراین روده این افراد تحریک‌پذیرتر از سایرین بوده و گاز معده با میزان کم نیز آنها را دچار مشکل می‌کند.

نفخ بیشتر در زنان بروز می‌کند و می‌تواند یکی از علائم طبیعی قاعدگی باشد که علت آن هم تغییر در سطح هورمون‌های بدن و افزایش احتباس آب و نمک در بافت‌های بدن، پیش از قاعدگی است.نفخ شکم می‌تواند منجر به آسیب‌های مجاری معده و روده مانند التهاب حاد معده، اختلالات کبد و لوزالمعده و آسیب‌های روده باریک به‌ویژه کولون شود. درصورتی که نفخ با گروهی از علائم هشدار‌دهنده مانند کاهش وزن، کم خونی، اسهال و علائم سوء جذب همراه باشد به بررسی‌های دقیق‌تر نیاز دارد تا با تشخیص علت ایجاد نفخ، درمان مناسب به کار گرفته شود.

 

درمان های سریع باد شکم

۱ – از نگه داشتن باد شکم خودداری نمایید . خیلی از مردم باد را در شکم خود محبوس میکنند ، اما این کار اشتباهی است . نگه داشتن باد شکم باعث دل درد گرفتن و بدتر شدن اوضاع خواهد شد .

۲ – استفاده از گرما . در صورتی که در دل خود احساس فشار و ناراحتی میکنید ، میتوانید دراز بکشید و یک کیسه آب گرم روی معده خود قرار دهید . اینکار باعث کاهش فشار ، از بین رفتن نفخ و خارج شدن تمام گازهای معده خواهد شد .

۳ – نوشیدن چای نعناع یا بابونه . هر دوی آنها به هضم غذا کمک کرده ، درد معده را بهتر ، باعث کاهش باد معده و نفخ میشوند .

۴ – خوردن سیر . سیر باعث تحریک معده و در نتیجه کاهش نفخ و باد معده خواهد شد . میتوانید از قرص سیر استفاده کنید اما سیر تازه تاثیر بیشتری خواهد داشت .

۵ – استفاده از قرص های بدون نسخه باد شکن . قرص های حاوی سایمتیکون ( دایمتیکون ) از بوجود آمدن باد شکم جلوگیری میکنند . استفاده از کربن فعال می تواند موثر باشد ، که از داروخانه قابل تهیه هستند .

 

راه های کاهش باد معده

۱ – کاهش مصرف مواد غذایی بادآور و ایجاد کننده نفخ معده . بعضی از مواد غذایی به طور طبیعی بادآور هستند و باعث ایجاد نفخ میشوند . در صورتیکه معده شما باد زیادی تولید میکنند مصرف آنها را به حداقل برسانید . لیست مواد غذایی باد آور :

سبزیجاتی مانند : کلم بروکلی ، کلم و گل کلم

لوبیا و حبوبات

میوه هایی مانند : سیب ، گلابی و هلو

تمام محصولات تولید شده با گندم

تخم مرغ

نوشیدنی های گازدار

غذاهای سرخ شده و چرب

غذا و نوشیدنی های با فروکتوز ( قند میوه ) بالا

شکر و شیرین کننده های جایگزین

شیر و دیگر مواد لبنی

۲ – خوردن غذا به ترتیب مناسب . بدن انسان به طور طیعی هیدروکلریک اسید ترشح میکند ، که باعث شکستن پروتئین میشود . اگر غذا را با خوردن هیدروکربن و سالاد شروع کنید هیدروکلریک اسید استفاده میشود و بعد از اینکه شما پروتئین مصرف کنید باعث ایجاد نفخ و باد میشود . بنابراین اول غذا همیشه مقداری گوشت ، ماهی یا مرغ میل کنید .

۳ – غذا را خوب بجوید . خوب جویدن غذا باعث کار کمتر معده همچنین تولید باد کمتر خواهد شد . سعی کنید لقمه را ۲۰ بار بجوید .

۴ – خوردن غذاهای تخمیر شده . هضم شدن درست غذا احتیاج به باکتری های سالمی دارد که میتوانید آنها را در مواد غذایی پروبیوتیک تخمیر شده مانند ماست پیدا کنید .

۵ – آرام غذا بخورید . آرام غذا بخورید تا هوای کمتری وارد معده شما شود ، در نتیجه نفخ کمتری هم میکنید .

۶ – آدامس نخورید . جویدن آدامس باعث قورت دادن هوا میشود که در نهایت باعث باد معده میشود ، بنابراین برای از بین بردن بوی بد دهان مسواک بزنید بجای اینکه آدامس بخورید .

۷ – نوشیدنی را با نی ننوشید . با نی خوردن مایعات باعث ورود هوا به معده میشود ، بنابراین با لیوان جرعه جرعه بنوشید .

۸ – اگر دندان مصنوعی دارید از کامل جا رفتن آن اطمینان حاصل فرمایید . فیت نبودن دندان مصنوعی باعث قورت دادن هوای بیشتری در هنگام نوشیدن و خوردن میشود .

۹ – ترک سیگار . سیگار کشیدن باعث افزایش ورود هوا به معده و افزایش باد معده خواهد شد .

۱۰ – ریلکسیشن . استرس و عصبانیت باعث افزایش باد معده خواهد شد ، سعی کنید خود را با انجام یوگا یا نفس عمیق و کارهای دیگر آرام کنید .

 

نکات

خیلی از ورزش های روزانه باعث کاهش باد معده میشوند ، ورزشهایی مانند : راه رفتن ، آهسته دویدن و شنا .
سعی کنید موز ، طالبی و انبه بخورید .
سعی کنید دراز بکشید و پاهای خود را بالا نگه دارید .
بعد از خوردن غذا نخوابید .
خوردن میوه و سبزیجات برای کسانیکه به آنها عادت ندارند یا از غذاهای فرآوری شده استفاده میکنند باعث ایجاد باد معده خواهد شد . اما از خوردن این مواد غذایی دوری نکنید زیرا بدن شما به آنها نیاز دارد

علل و علائم و درمان رفلاکس معده

علل و علائم و درمان رفلاکس معده گرداوری شد

 

به آسیب مخاطی ناشی از رفلاکس (برگشت) غیر عادی محتویات معده (مواد اسیدی) به درون مری اطلاق میگردد.

 

علل ریفلاکس معده

هر فردی چنانچه در مصرف غذاهای اسیدی زیاده روی کند به سوزش سردل دچار میگردد. به خصوص اگر بلافاصله پس از صرف غذا دراز بکشد، شیء سنگینی را بلند کرده و یا از کمر خم گردد. حفاظت طبیعی بدن در مقابله با رفلاکس و آسیب اسید معده شامل:1 -نیروی گرانش زمین 2-حرکات دودی شکل مری 3-دریچه اسفنکتر تحتانی مری 4-اثر خنثی کنندگی بزاق دهان میباشند.

1- اشکال درعملکرد اسفنکتر تحتانی مری. انقباضات ضعیف و شل شدن غیرعادی و طولانی مدت ترازحد طبیعی اسفنکتر باعث نشت و راهیابی مواد اسیدی معده به مری میگردد.

2- اشکال درعملکرد عضلات معده: انقباضات کند معده و به تاخیر افتادن تخلیه محتویات معده به روده ها میتواند باعث رفلاکس گردد.

3- اشکال درعملکرد حرکات دودی شکل مری نیز میتواند علت رفلاکس باشد.

4- فتق هیاتال(HIATAL HERNIA): دیافراگم که یک عضله صاف و مسطح است قفسه سینه را از حفره شکم جدا میسازد. مری در قفسه سینه و معده در حفره شکم واقع گردیده اند.مری برای رسیدن به معده بایستی از قفسه سینه پایین آمده و از یک دهانه واقع در دیافراگم موسوم به هیاتوس(HIATUS) عبور کند. برخی اوقات هیاتوس دچار کشیدگی شده و بخشی از معده به سمت بالا و قفسه سینه وارد میگردد و ایجاد فتق می کند. فتق هیاتال باعث جابجا شدن دریچه اسفنکترتحتانی مری(LES) و مختل شدن عملکرد آن میگردد. قسمتی از دیافراگم که مری را احاطه کرده است هنگام انقباض اسفنکتر، منقبض شده و همراه با آن حین عمل بلع شل میگردد. در فتق هیاتال این همکاری مختل شده و انقباضات اسفنکتر بدون پشتیبان باقی می ماند.

5- بیماری آسم و همچنین مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن) نیز میتواند باعث رفلاکس و تشدید آن گردند.

6- پاسخ ایمنی بیش از حد: در این حالت سیستم ایمنی به محرکات مری (مواد غذایی) بطور مبالغه آمیزی واکنش نشان داده و ایجاد التهاب می کند.

7- عامل وراثت نیز در ایجاد رفلاکس معده موثر می باشد.

8- مصرف برخی غذاها میتواند ایجاد رفلاکس و سوزش سر دل کرده و یا آن را تشدید کند:

الکل، چای، قهوه، نوشابه های گازدار و نوشیدنیهای حاوی کافئین-شکلات-مرکبات(نارنگی، پرتغال، گریپ فروت)-گوجه فرنگی، رب و سس گوجه فرنگی – غذاهای تند و ادویه دار – غذاهای پرچرب – نعناع – غذاهای خشک مانند بادام زمینی – پیاز و سیر-فلفل سیاه – سرکه.

نکته: الکل و نوشیدنی های کافئین دار (قهوه و چای) باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری میگردند.

نکته: غذاهای چرب باعث کند شدن روند هضم و تاخیر در تخلیه معده میگردند. همچنین چربیها با افزایش فشار درون معده فشاربیشتری به اسفنکتر ضعیف اعمال میکنند.

9- سیگار کشیدن نیز به علت شل کردن و تضعیف اسفنکتر تحتانی مری و افزایش اسید معده رفلاکس را تشدید می کند.

10- شیوه زندگی: مصرف غذاهای سنگین باعث وارد آمدن فشار مضاعف به اسفنکتر تحتانی مری میگردد-بلافاصله پس از صرف غذا دراز کشیدن، بلند کردن اجسام سنگین و یا خم شدن زیاد از حد نیز به اسفنکتر فشار وارد آورده و باعث رفلاکس و سوزش سردل می شود.

11- افزایش تولید اسید معده به هر علت.

12- حاملگی به علت فشار رحم به معده میتواند باعث رفلاکس و یا تشدید آن گردد.

13- چاقی نیز یک فاکتور ریسک محسوب میگردد.

14- یبوست به علت افزایش فشار درون روده و معده نیز باعث رفلاکس و تشدید آن میگردد.

15- به تن کردن لباسهای تنگ و یا سفت بستن کمربند نیز با اعمال فشار بر معده رفلاکس را تشدید می کند.

16- کاهش اسید معده(HYPOCHLOHYDRIA): فقدان اسید کافی در معده میباشد. دریچه ای که معده را به درون روده ها می گشاید (پیلور) با اسید معده فعال میگردد. چنانچه اسید کافی در معده موجود نباشد، این دریچه گشوده نشده و محتویات معده به سمت مری راه می یابند.اسید اندک معده باز میتواند به مری آسیب برساند.

17- افزایش کلسیم بدن(HYPERCALCEMIA) و نشانگان زولینگر-الیسون(ZOLLINGER-ELLISON SYMPTOMS) با افزایش ترشح گاسترین و متعاقب آن افزایش ترشح اسید معده نیز میتواند ایجاد رفلاکس و سوزش سر دل کند.

18- عارضه اسکلرودرما(SCLERODERMA) نیز با مختل کردن انقباضات مری میتواند باعث رفلاکس گردد.

 

علایم رفلاکس معده

1- سوزش سردل(HEARTBURN /PYROSIS): احساس سوزش و درد در مری زیراستخوان جناغ سینه به علت برگشت اسید معده. درد از قفسه سینه آغاز گردیده و ممکن است به گردن، گلو، فک و دندانها انتشار یابد.

2-برگشت محتویات معده(REGURGITATION): برگشت مایعات و یا مایعات به همراه مواد غذایی معده به دهان میباشد. علت آن عبور محتویات معده از اسفنکتر فوقانی مری (UES) میباشد.

3-حال تهوع و استفراغ مزمن.

4-مزه ترش و یا تلخ در دهان.

5-احساس خفگی و یا جسم خارجی در گلو و یا مری.

6-سرفه های مزمن.

7-افزایش بادگلو. بادگلو معمولا با احساس سوزش در قفسه سینه و گلو همراه است.

8-خس خس سینه و علایم شبیه آسم.

9-تنفس بد بو – گلو درد – التهاب حنجره و پوسیدگی دندانها.

10- التهاب مری(ESOPHAGITIS): تغییرات التهابی در پوشش مری(تنگ و باریک شدن مری-بلع دشوار-درد قفسه سینه مزمن)

11-علایم نادر: سرفه مزمن، تغییر در تن صدا (خشن شدن صدا)، گوش درد مزمن و سینوزیت.

 

علایم در کودکان و نوزادان

1- تشخیص رفلاکس در آنها دشوارتراست. و ممکن است علایم شبیه علایم بزرگسالان در آنها بروز کند.

2- استفراغ های مکرر، سرفه، مشکلات تنفسی، گریه های مکرر، کاهش وزن، کاهش اشتها، تنفس بدبو.

نکته:علت اصلی رفلاکس در نوزادان سیستم گوارش نارس و نابالغ آنها میباشد و رفلاکس در اغلب نوزادان پس از سن یک سالگی بهبود می یابد.

 

عوارض رفلاکس معده

1- زخم ها(ULCERS): هنگامی که پوشش حساس مری به مدت طولانی در معرض اسید خورنده معده قرار میگیرد، ملتهب شده و دچار آسیب میگردد. درمحل التهاب زخمهایی پدید می آیند که ممکن است به خونریزی شدید منجرگردند. خونریزی میتواند بصورت استفراغ خون و یا سیاه شدن مدفوع تظاهر یابد. التهاب مری نیزعمل بلع را دردناک میسازد.

2- تنگ شدن مری(STRICTURES):زخمهای مری بصورت جای زخم و یا اسکار(SCAR) التیام می یابند. به مرور زمان این جای زخمها چروکیده شده و باعث باریک شدن حفره داخلی مری میگردند. در این حالت عمل بلع دشوار و دردناک گردیده و یا ممکن است غذا در میان مری گیر کند.

3- نشانگان بارت مری(BARRETT`S SYMPTOMS): عدم درمان رفلاکس باعث میگردد تا سلولهای پوششی مری تغییر شکل داده و پیش سرطانی گردند.در این حالت پوشش مخاطی روده جایگزین مخاط طبیعی مری میگردد. در نهایت این سلولهای پیش سرطانی، سرطانی گردیده و ایجاد سرطان مری را میکنند.10 درصد افراد مبتلابه رفلاکس دچار این عارضه میگردند.

4- سرفه و آسم: اعصاب تحتانی مری که توسط اسید معده تحریک میگردند ایجاد درد یا سرفه و برخی اوقات باعث حملات آسم میگردند.

5- التهاب گلو وحنجره: خشن شدن صدا و گلو درد به علت تحریکات اسید معده.

6- التهاب و عفونت ریه ها: چنانچه مواد اسیدی معده به ریه ها راه یابد (به ویژه در هنگام خواب) باعث عفونت ریه ها، ذات الریه، برونشیت و یا آمفیزم میگردد.

7- کم خونی (آنمی) به علت خونریزی از مری.

 

تشخیص رفلاکس

1-اندازه گیری PH (PH MONITORING):یک قلم و یا پروب(PROBE) از طریق بینی به مری وارد میگردد تا سطح اسیدیته ی بخش تحتانی مری را اندازه گیری کند. از انجایی که تغییرات اندک اسیدیته در مری طبیعی میباشد. لازم است که این اندازه گیری 24 ساعت بطول انجامد.

2- عکس برداری: توسط اشعه ایکس و نوشیدن محلول باریوم.

3- فشارسنجی(MANOMETRY):یک سنسور فشار از طریق دهان به مری وارد گردیده و فشار اسفنکتر تحتانی مری را اندازه گیری می کند.

3- آندوسکوپی مری.

4- نمونه برداری(BIOPSY): یک نمونه از بافت مری برداشته شده و از حیث التهاب، سرطان و دیگر مشکلات مورد بررسی قرار میگرد.

چه موقع بایستی به پزشک مراجعه کرد:

1- شما بیش از 2 بار درهفته و بیش از 2 هفته متوالی دچار سوزش سردل و رفلاکس می گردید.

2- هنگام بلع احساس درد میکنید.

3-مدفوع شما تیره رنگ بوده و یا خون استفراغ می کنید.

4-احساس سرگیجه و سبک شدن سر دارید.

 

درمان رفلاکس معده

* تغییر در شیوه زندگی:

1-بلافاصله پس از صرف غذا از دراز کشیدن، خم شدن زیاد و یا بلند کردن اشیاء سنگین اجتناب کنید.

2-تمرینات شکمی را نیز پس از صرف غذا محدود سازید.

3-لباسهای گشاد بپوشید و از به تن کردن لباسهای تنگ خودداری کنید. کمربند خود را نیز محکم نبندید.

4-چنانچه اضافه وزن دارید وزن خود را کاهش دهید.

5-از مصرف غذاهای پرچرب خودداری ورزید.

6-از مصرف شکلات، نعناع، غذاهای تند و ادویه دار، غذاهای اسیدی (مرکبات، آناناس ، گوجه فرنگی و فرآورده های آن)، نوشیدن چای و قهوه (و هرگونه نوشیدنی کافئین دار)، سرکه و مشروبات الکلی اجتناب ورزید. (به خصوص قبل از خواب)

7- از مصرف سبزیجاتی نظیر پیاز، کاهو، گل کلم، سیر، بروکلی و کلم بروکسل خودداری کنید.

8- از مصرف شیر و لبنیات حاوی کلسیم و چربی قبل از خواب بپرهیزید.

9- مصرف مکمل های کلسیم و مقادیر زیاد ویتامین C باعث تحریک ترشح اسید معده میگردند. بنابراین ازمصرف آنها قبل از خواب خودداری کنید.

10- از مصرف سیگار اجتناب ورزید.

11- در طول روز چندین وعده کم حجم و سبک مصرف کنید.

12-از مصرف غذا حداقل 2-3 قبل از خواب خودداری کنید.

13- سر تختخواب خود را به میزان 15-25 سانتی متر بالا بیاورید. همچنین میتواند زیر تشک تخت یک جسم گوه مانند قرار دهید. (قرار دادن چند بالش زیر سرو یا کتف تاثیرچشمگیری نخواهد داشت)

14- پروتئین و سلنیوم بیشتری مصرف کنید.

15- جویدن آدامس به مدت 30 دقیقه پس از صرف غذا با تحریک ترشح بزاق میتواند علایم سوزش سردل را تسکین دهید.

16- از مصرف بی رویه ی قرصهای ضد التهاب غیراستروئیدی (نظیر آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن) اجتناب کنید.مصرف استامینوفن مجاز است.

 

مردمان