در این مطلب عامل حالت تهوع و استفراغ به همراه درمان آماده گشت
استفراغ یک رفلکس غیر قابل کنترل در معده است که باعث انتقال محتویات معده به دهان می‌شود. حالت تهوع اصطلاحی است که برای نشان دادن احساسی که می‌تواند باعث استفراغ فرد شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما توجه داشته باشید حالت تهوع همیشه با استفراغ کردن همراه نیست.
چه عواملی باعث حالت تهوع و استفراغ می‌شود؟
حالت تهوع و استفراغ ممکن است به همراه یکدیگر ایجاد شده یا به صورت مجزا در افراد مشاهده شوند. این مشکلات می‌تواند در نتیجه تعدادی از شرایط فیزیکی و روانی برای فرد ایجاد گردد.
حالت تهوع
رایج‌ترین دلیل حالت تهوع، درد شدید (معمولاً به خاطر آسیب‌دیدگی یا بیماری) و قرار گرفتن فرد در سه ماهه اول بارداری است. علاوه بر این سایر دلایل به نسبت معمول برای ایجاد حالت تهوع به شرح زیر هستند:
حالت تهوع به خاطر حرکت
فشار احساسی
سوءهاضمه
مسمومیت غذایی
عوامل ویروسی
قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی
در صورت دچار شدن به مشکل سنگ کیسه صفرا، فرد به‌طور مشابه ممکن است احساس تهوع داشته باشد.
علاوه بر این همواره ممکن است استشمام بوهای خاص با ایجاد حالت تهوع برای فرد همراه باشد. این شرایط یک مسئله کاملاً عادی در طول سه ماهه اول دوره بارداری است، هر چند ممکن است در سایر افراد غیر باردار نیز مشاهده شود. توجه داشته باشید حالت تهوع بارداری معمولاً در طول سه ماهه دوم یا سوم بارداری برطرف خواهد شد.
استفراغ در بین بزرگ‌سالان
افراد بزرگ‌سال به ندرت دچار مشکل استفراغ می‌شوند. در حقیقت هنگامی که این مشکل ایجاد شود، یک عفونت باکتریایی یا ویروسی یا یک نوع مسمومیت غذایی معمولاً علت ایجاد آن می‌باشد. در برخی موارد استفراغ ممکن است در نتیجه ابتلا به سایر بیماری‌ها نیز برای فرد ایجاد شود و این شرایط به‌طور خاص در مواقعی مشاهده می‌شود که استفراغ با سردرد یا تب بالا همراه باشد.
مشکلات مزمن معده
مشکلات مزمن (بلندمدت) معده می‌تواند اغلب باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ به همراه سایر علائم همچون اسهال، یبوست، و درد در ناحیه معده شود. این مشکلات مزمن شامل عدم تحمل نسبت به مواد غذایی در نتیجه ابتلا به بیماری سلیاک و واکنش بدن به مصرف روزانه پروتئین و لاکتوز است.
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یک مشکل رایج در ارتباط با معده است که باعث باد کردن یا نفخ شکم، حالت تهوع، استفراغ، سوزش سر دل، خستگی، و دل‌پیچه می‌شود. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که بخش‌هایی از مسیر گوارشی بیش از حد فعال شوند. پزشکان به‌طور معمول ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر را با توجه به علائم بیماری و سایر مشکلات مربوط به معده و روده تشخیص می‌دهند.
بیماری کرون یک بیماری التهاب روده است که به‌طور معمول بر عملکرد روده‌ها تاثیر گذاشته و ممکن است باعث ایجاد اختلال در عملکرد کلیه نقاط در مسیر گوارش شود. بیماری کرون یک بیماری خود ایمنی است که در آن بدن به سلول‌ها و بافت‌های سالم خود حمله می‌کند و در نتیجه این شرایط التهاب، حالت تهوع، استفراغ، و درد در اندام‌های آسیب دیده ایجاد می‌شود. پزشکان معمولاً برای تشخیص ابتلا به بیماری کرون از کولونوسکوپی استفاده می‌کنند. علاوه بر این گاهی اوقات به این منظور ممکن است نیاز به نمونه‌گیری از مدفوع و آزمایش آن به منظور کمک به تشخیص بهتر مشکل وجود داشته باشد.
سبک زندگی فرد
سبک زندگی فرد می‌تواند احتمال مواجه شدن وی با حالت تهوع و استفراغ را افزایش دهد. به این ترتیب مصرف مقدار زیاد الکل ممکن است به جداره روده آسیب وارد کرده یا با اسید معده واکنش نشان دهد. هر دوی این عوامل می‌تواند باعث ایجاد علائم حالت تهوع و استفراغ برای فرد شود. در برخی موارد، مصرف زیاد الکل همچنین می‌تواند باعث خونریزی در مسیر گوارش شود.
مشکلات غذا خوردن
مشکلات غذا خوردن هنگامی ایجاد می‌شود که فرد عادت‌ها و رفتارهای غذا خوردن خود را با توجه به یک الگوی نامناسب انتخاب کند. این شرایط در عمل می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شود. برای مثال بولیمیا (پرخوری) یک مشکل مربوط به نحوه غذا خوردن است که فرد به منظور خالی کردن معده خود از مواد غذایی مصرفی به صورت عمدی حالت تهوع برای خود ایجاد کند. علاوه بر این افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی نیز ممکن است به خاطر سوءتغذیه و افزایش سطح اسید معده با حالت تهوع مواجه شوند.
مشکلات جدی و شدید
در موارد نادر، استفراغ می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد مشکلات جدی‌تر همچون موارد زیر باشد:
مننژیت
آپاندیس
وارد شدن ضربه به سر
تشکیل تومور مغزی
سردرد میگرنی
به همین خاطر لازم است همواره مشکل استفراغ در صورت ادامه یافتن توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.
مراقبت‌های اورژانسی
در صورتی که به مشکل حالت تهوع یا استفراغ برای مدت بیش از یک هفته دچار شده یا دارای علائم مطرح شده زیر بودید، لازم است برای بررسی مشکل به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید در اکثر موارد مشکل استفراغ به خودی خود با گذشت ۶ تا ۲۴ ساعت برطرف خواهد شد.
سردرد شدید
خشک شدن گردن
بی‌حالی و رخوت
گیجی و سردرگمی
استفراغ خونی
ضربان سریع قلب
تنفس سریع
تب بالا
کاهش سطح واکنش بدن
درد شدید یا مداوم در ناحیه شکم
درمان حالت تهوع و استفراغ
امروزه از روش‌های مختلف می‌توان برای کاهش و درمان تهوع و استفراغ به شرح زیر استفاده کرد:
- مراقبت‌های دارویی
مصرف برخی داروها می‌تواند به کنترل حالت تهوع و استفراغ کمک کند. برخی از این داروها را می‌توان در طول دوره بارداری نیز مصرف کرد. این داروها عبارت از پرومتازین (فنرگان)، دیفن هیدرامین (بنادیرل) و تریتوبنزاماید (تیگان) هستند.
- روش‌های خود درمانی برای حالت تهوع
برای درمان حالت تهوع در خانه می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
مصرف مواد غذایی سبک و ساده همچون نان
اجتناب از مصرف مواد غذایی دارای مزه شدید همچون مواد غذایی بسیار شیرین، روغنی یا سرخ شده
مصرف مایعات سرد
اجتناب از فعالیت پس از غذا خوردن
نوشیدن یک فنجان چای زنجبیل
مصرف غذای کمتر به همراه افزایش تعداد وعده‌های غذایی روزانه
- روش‌های خود درمانی برای استفراغ
روش‌های قابل استفاده در خانه برای کنترل استفراغ به شرح زیر هستند:
نوشیدن مقدار زیاد مایعات شفاف برای حفظ آب بدن
اجتناب از مصرف غذاهای خشک از هر نوع تا هنگام متوقف شدن مشکل
استراحت کردن
اجتناب از مصرف داروهایی که باعث التهاب معده می‌شود. برای مثال در این رابطه می‌توان از داروهای ضد التهاب غیر استروئید، کورتیکو استروئیدها، و داروهای رقیق کننده خون نام برد. در صورت نیاز به مصرف این داروها لازم است با پزشک معالج در این رابطه مشورت شود.
مصرف محلول او آر اس (ORS) به منظور جایگزین کردن الکترولیت‌های از دست رفته بدن.
عوارض جانبی بالقوه استفراغ مداوم
اکثر موارد حالت تهوع و استفراغ به خودی خود از بین می‌روند، مگر اینکه ایجاد آن‌ها به یک مشکل مزمن ارتباط داشته باشد. به هر حال، استفراغ مداوم می‌تواند باعث از دست دادن آب بدن و سوءتغذیه شود. علاوه بر این در نتیجه این شرایط ممکن است فرد با ضعیف و شکننده شدن موها و ناخن‌های خود مواجه شده و استفراغ مداوم می‌تواند آسیب جدی به مینای دندان وارد کند.
آیا امکان پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ وجود دارد؟
برای پیشگیری از این مشکل می‌توان مقدار مواد غذایی مصرفی در طول روز را کاهش داده، آرام‌تر غذا خورد و پس از غذا خوردن استراحت کرد. علاوه بر این برخی افراد به تجربه دریافته‌اند مصرف برخی از انواع مواد غذایی و ادویه‌ها می‌تواند از حالت تهوع آن‌ها جلوگیری کند.
در صورتی که حالت تهوع شروع شد، لازم است نان و بیسکوییت ترد در هنگام بیدار شدن از خواب مصرف شده و سعی شود مواد غذایی حاوی سطح پروتئین بالا همچون پنیر یا گوشت قبل از خوابیدن مصرف گردد.
در صورتی که فرد دچار استفراغ شود، لازم است مقدار کمی از یک مایع شیرین همچون نوشابه یا آب میوه مصرف شود. علاوه بر این نوشیدن نوشابه زنجبیلی یا مایعات حاوی زنجبیل نیز می‌تواند به عادی شدن شرایط معده کمک کند. در این شرایط لازم است بیمار از مصرف آب میوه‌های اسیدی همچون آب پرتقال خودداری کند، زیرا مصرف این مایعات می‌تواند باعث التهاب بیشتر معده شود.
مصرف داروهایی مثل مکلیزین (بونین) و دیمن هیدرینات (درامامین) که تهیه آن‌ها از داروخانه نیاز به نسخه پزشک ندارد نیز می‌تواند تاثیرات ناشی از حالت تهوع را کاهش دهد. همچنین لازم است فرد به منظور پیشگیری از این شرایط از مصرف مواد غذایی در هنگام حرکت در خودرو و نگاه کردن به خارج در صورت مستعد بودن نسبت به حالت تهوع در حالت حرکت، خودداری نماید.
